| LADAWAN ITI PAMMATI:
Jose Ken Maria
Ti Mapagtalcan Nga Agassawa
Binilin ti Dios ni arcanghel Gabriel nga idanonna ti mensahe cadagiti dua a pagassawaan:
da Zacarias ken Elisabet ken da Maria ken Jose. Agcasinsin da Elisabet ken Maria.
Kinuna ni Gabriel ken ni Zacarias: "Dica agbuteng, Zacarias! Impangag
ti Dios ti cararagmo. Aganacto ni Elisabet nga asawam. Lalakinto ti anacyo ket
panaganamto iti Juan... Umun-unanto ngem isu a maibaon. Addanto kencuana ti bileg
ken pannacabalin ni profeta Elias. Pagtutunosennanto dagiti amma ken dagiti annac.
Pagsubliennanto dagiti nasukir iti kinalinteg. Isaganananto dagiti tattao a maipaay
iti Apo" (Lucas 1:13,17). Ken ni Maria indanon
met ni Gabriel ti mensahe a naggapu a mismo iti Dios: "Nagparang ti
anghel ken ni Maria ket kinu-nana, 'Agragsacca, sica a naidumduma ti pategna.
Ti Apo adda kenca... Agsicogcanto. Ipasngaymonto ti maysa a lalaki, ket panaganamto
iti Jesus. Naindacklanto. Maawaganto iti Anac ti Cangatoan. Pagbalinento ni Apo
Dios nga ari, ket itedto ti Dios Apo ti trono ni David nga amana'"
(versiculo 28, 31-32). Caadoan iti Biblia ti maipanggep ken
ni Jesu Cristo. Bassit la a paset iti Baro a Tulag ti nacaisalaysayan dagiti nagannac
Kencuana - ni Jose, nga agsiuman Kencuana ken ni Maria, nga inana. Nupay casta,
ti panangbinsabinsa ti Baro a Tulag maipapan iti biagda macatulong iti pannacaawattayo
cadagitoy dua a madaydayaw a nagannac. NI JOSE: AGSIUMAN
KENCUANA Ti Dictionary of the Bible ni James Hastings
ilawlawagna ti capuonan ni Jose: "Tunggal Judio adda iduldulinna a listaan
ti capuonanna, ket dayawenna unay no matuntonanna ti naarian wenno dagiti papadi
a capuonanna; ni Jose "maysa nga anac ni David" (Mateo 1:20;
Lucas 2:4). "Ti caamaanna taga-Betlehem, iti siudad ni David, ngem immalis
idiay Nazaret" (1988, p. 529). Adda dadduma nga agbasbasa
iti Biblia a masmasdaaw no sapay a ti Biblia intuyangna ti dua a capuonan ni Jesus.
Ti nalaca a sungbat isu a ni Mateo inlanadna ti capuonan ni Jose, ket ni Lucas
inlanadna ti capuonan ni Maria. Agpadada a macasurot ti capuonanda inggana ken
ni David, ket manipud kencuana inggana ken ni Abraham; tinungpalna dagiti padpadto
a ti Mesias ket caputotan ni Abraham (Genesis 12:3; Galatia 3:16) ken ni David
(2 Samuel 7:12-13). Ni Jose maysa a carpentero. Ti sao ti
Greigo "tekton," a naaramat para iti maysa a nalaing ken nasariwawec
nga agaramid cadagiti balbalay ken nadumaduma a casangcapan, agraman iti cayo
ken bato. Ni Jesus nagsursuro ken ni Jose, ket inaramatna dagiti pangngarig a
naibatay cadagiti padpadasna bayat ti panagtrabahona iti abay ni Jose a pangilawlawagna
iti pannakicadua ti tao iti Dios ken ti sumungsungad a pagarianna.
Kitaenyo ti maysa cadagitoy a pagarigan: "Ngarud, siasinoman a dumngeg
cadagitoy saoc ket tungpalenna ida, maipadan iti masirib a tao a nagpatacder iti
balayna iti rabaw ti bato. Immay ti napigsa a tudo, layus ken angin ket nagdissuorda
iti dayta a balay, ngem saan a narba, agsipud ta naipatacder iti rabaw ti bato.
Ngem ti siasinoman a dumngeg cadagitoy saoc ket dina tungpalen ida, maipadan iti
maag a tao a nagpatacder iti balayna iti cadaratan. Immay ti napigsa a tudo, layus
ken angin ket nagdissuorda iti dayta a balay ket narba. Nacaam-amac a pannacarebba!"
(Mateo 7:24-27). Ammo dagiti gagayyem ken caam-ammo ni Jesus a maawatanna a nalaing
maipanggep ti sasaoenna. Sumagmamano a bulan calpasan ti pannacaitani
ni Jose ken ni Maria, naduptalanna a masicogen. Nagbiddut ni Jose iti panangipagarupna
a saan a pudno ni Maria kencuana, ngem iti simmarsaruno a tignay ni Jose impamatmatda
ti pudno a cababalin ken casasaadna. "Naitulag
ni Maria nga inana (ina ni Jesus) a mayasawa ken ni Jose. Ngem sacbay
ti panagcasarda, naammoan ni Maria a masicogen babaen ti pannacabalin ti Espiritu
Santo. Agsipud ta nasingpet a lalaki ni Jose a nakaitulaganna, ket dina cayat
nga ibabain ni Maria, pinanggepna nga isina nga awan ti macaammo"
(Mateo 1:18-19). Cas maysa a nadayaw ken napacumbaba a tao,
casta met ti kinapudnona iti panangsalimetmetna cadagiti paglintegan ken fifiesta
(Lucas 2:21-24, 41), pinanunot ni Jose a nasaysayaat no ilimedna ti pannacaibabain
ni Maria ken ti caamaanna babaen ti panangtedna iti casuratan ti panagsina, a
mangwaswas iti catulaganda. Nupay casta, calpasan ti panangyammo
kencuana ti maysa nga anghel iti kinapudno (Mateo 1:18-25), dackel unay ti anusna
ken ni Maria. "Idi naayaban idiay Betlehem babaen ti casapulan ti census,
saanna nga imbati (ni Maria) idiay balayda nga agsagaba cadagiti panangumsi dagiti
biddut ti pangngeddengda a caarrubada, no di ket incuyogna ket nacaan-anus a nangtaming
cadagiti masapulna iti itempo nga adda casapulanna" (Hastings, p. 529; idilig
iti Lucas 2:1-7). BASSIT TI NAIBAGA MAIPANGGEP KEN NI
JOSE Manmano a daras a naibaga maipanggep ken ni Jose
cadagiti uppat nga ebanghelio. Maymaysa a pasamac iti kina-ubing ni Jesus ti naidulin
iti Escritura. Iti Lucas 2:41-50 nailanad nga idi sangapulo ket dua ti tawen ni
Jesus, timmabuno ti caamaanna iti fiesta ti Ilalasat (Pascua) idiay Jerusalem,
cas cadawyan (Leviticus 23:1-2, 4-8). Nupay casta, idi nalpasen ti Fiesta, bayat
ti pannagna da Jose ken Maria nga agawid idiay Nazaret, nadlawda nga awan ni Jesus
iti bunggoyda. Nagsarimadeng ni Jesus idiay Jerusalem, nupay
impagarupda a natalged ti pannakicaduana cadagiti cacabagyan ken caam-ammoda.
Calpasan ti entero nga aldaw a pannagnada rinugyanda nga impasnec ti nangbiroc
Kencuana. Sirmataenyo man ti apagbiit iti agpadpada a panagtalec
da Jose ken Maria iti sangapulo-ket dua ti tawenna nga Anacda. Mano cadatayo ti
natalingenngen ti ricnana a baybay-anna ti anacna a casta iti tawenna nga agmaymaysa
nga agdaliasat iti nawatiwat nga agawid, ipagarupna lattan a natalged ti icucuyog
ti anacna cadagiti matalec a caamaan ken gagayyemna? Ngem impakita da Jose ken
Maria ti dackel a panagtalecda iti ina-una nga anacda. Daytoy a napasamac ipakitana
no casano ti panagbaliw ti panawen casta met ti talec ti dua a matalec a nagannac
iti pannursuro ken panangsanayda. Nagsubli dagiti nariribuc
a nagannac idiay Jerusalem, "Iti maicatlo nga aldaw, nasaracanda ni
Jesus idiay Templo. Makicatcatugaw cadagiti mamaestro a Judio. Agdengdengngeg
ken agsalsaludsod cadacuada" (Lucas 2:46). Bayat
ti panagsinnalip dagiti saludsod ken sungbat ni Jesus ken dagiti mamaestro maipapan
iti linteg ti Dios "nagsiddaaw amin a nacangngeg Kencuana gapu iti
siribna ken cadagiti sungbatna" (versiculo 47), a cas met cada Jose
ken Maria idi makitada dagiti agcacadayaw a mamaestro ken agtuturay iti pagilian
a sipapasnec a mangdengdengngeg iti sangapulo ket dua ti tawenna nga anacda.
Nalabit ti ricna ni Maria naglaoc ti segga ken bang-ar: "Anacco, apay nga
inaramidmo daytoy cadacami? Casta unay ti danagmi ken ni amam nga agbirbiroc Kenca."
Makitatayo iti daytoy ti naparang a panangipateg ti ama iti anacna.
ANIA TI NAPASAMAC KEN NI JOSE? Sinalaysay ni James
Hastings no sapay nga awanen ti naibaga maipapan ken ni Jose calpasan dayta a
Pascua idiay Jerusalem: "Ni Jose pulos a saanen a nagparang iti pannarita
ti Ebanghelio calpasan daydi nga isasarungcar idiay Jerusalem idi naragpaten ni
Jesus ti maicasangapulo ket dua a tawenna ket nagbalinen nga "Anac ti Linteg"
(Lucas 2:41-51); ket idinto a ni Maria is-isu ti nagparang cadagiti pannarita
ti panagserbi [ni Jesus] iti caadoan, mabalin a natayen ni Jose iti nagbaetan
dagitoy." Casla daytoy ti napaypayso a ladawan.
Nupay ta dagiti Ebanghelio dida ibaga ti tawen ni Jose, nalabit laclacay ngem
ni Maria. Mabalin a natay sacbay a rinugyan ni Jesus ti nangasaba.
Nupay ta dagiti Escritura nangtedda laeng cadatayo ti manmano a pagsiripan ken
ni Jose, cunada nga isu naanus a tao ken naayat nga ama. Nalabit awan ti dacdackel
pay a pammadayaw a naited kencuana no di ni Jesus a mismo: Idi iccanna ti sangcataoan
ti nasaysayaat a capanunotan maipapan iti ayat ken cababalin ti Dios, inaramatna
ti sao nga "Ama" a pangyebcas iti naayat a pannakicaddua ti Namarsua
cadatayo. NI MARIA, INA NI JESU CRISTO
Nupay ta ad-adu ti naisalaysay maipapan ken ni Maria ngem ni Jose, saan nga adu
dagiti Escritura a naisangrat para iti ina ni Jesus. Ni Maria
nagtaud iti tribo ni Juda ken caputotan ni David, ngarud adda iti naarian a linea
ti caputotan. Cadagidi tiempo nga agangay 4 SNC (Sacbay Ni Cristo) agnanaed ni
Maria idiay Nazaret. Awan pay asawna idi, ket naitani ken ni Jose.
Iti rumbeng a tiempo ti plano ti Dios (Galatia 4:4), rinugyanna nga ipatungpal
ti carina iti panawen: "Iti daytoy a tiempo napan ni anghel Gabriel kencuana
nga imetna ti mensahe ti Dios, ket indariragna iti panagbalinna nga ina ti nabayagen
a pinadpadaanan a Mesias - a babaen ti pannacabalin ti Espiritu Santo iti agnanayon
nga Anac ti Ama maipasngay kencuana (Lucas 1:26-35; idilig iti Rom. 1:3)"
(Merrill J. Unger, Unger's Bible Dictionary, 1972, p. 702).
Imbaga pay ti anghel ken ni Maria a tallo pay a bulan ni casinsinna nga Elisabet
ipasngaynanton ti anacna a lalaki (Lucas 1:36), nga isu ni Juan Bautista, cas
impatuldo ti Biblia. Inkeddeng ni Maria a sarungcaranna ti
casinsinna. Idi sumrec ni Maria iti uneg ti balay, pinanecnecan ni Elisabet ti
impaltiing ti Dios a ni Maria ipasngaynanto ti Mesias: "Sica ti cagasatan
cadagiti amin a babbai!" impuccawna. "Nagasat ti ubing nga ipasngaymonto.
Anian a pannacapadayawco, ta umaynac sarungcaran ti ina ti Apoc! Ta apaman a nangngegco
ti cablaawmo, naggaraw ti ubing iti tianco gapu iti ragsacna. Wen, nagasatca ta
mamatica a matungpalto ti insao kenca ti Apo" (Lucas 1:42-45).
Nakipagyan ni Maria ken Elisabet iti tallo a bulan sa nagawid idiay balayda (versiculo
56).
Calpasan daytoy, naduptalan ni Jose a masicog ni Maria, ket idi naipatalged
kencuana a ti sicogna nagtaud iti Espiritu Santo (Mateo 1:18-25), innalana ni
Maria cas asawana. Ti tiempo iti panagpalista maipanggep iti buis asidegen ti
idadatengna calpasan dayta. TI BETLEHEM, PANNACAYANAC
KEN BENDISION Nakicuyog ni Maria ken ni Jose a napan
idiay Betlehem nga agpalista maipanggep iti panagbuis. Isu daytoy a tiempo ti
panna-cayanac ni Jesus ket naipaidda iti culluong (Lucas 2:1-7). Cas imbaga ti
Escritura, nakugit ni Jesus iti maicawalo nga aldaw (Lucas 2:21; Gen. 17:12).
Napudno da Jose ken Maria iti Dios ken ti Saona. Iti maicapat-a-pulo nga aldaw
calpasan ti pannacayanac ni Jesus, imparang ni Maria ti bagina a cadduana ni Jesus
maipanggep ti pannacadalus iti templo (Lucas 2:22-24)."Ti kinapanglaw
da Jose ken Maria naipasimudaag gapu ti pannacaibaga ti indatonda: agca-asmang
a calapati wenno dua a pagaw" (Unger, p. 702; idilig iti Levitico 12:8).
Bayat daydi isasarungcar da Jose ken Maria iti templo idiay Jerusalem, nasabat
ni Maria da Simeon ken profeta Ana. Nagyaman ni Simeon iti Dios gapu iti carina
a "dinto matay agingga iti makitana ti Cristo" (Lucas
2:26). Inubba ni Simeon ti maladaga, nagyaman iti Dios ket indir-ina iti padto
a babaen ken ni Cristo, ti pannacaisalacan maited met cadagiti gentiles ken dayag
iti Israel a tattao ti Dios (versiculo 32). Ni baketen a profeta
Ana (nalabit nasuroken a sangagasut ti tawenna) "nagyaman met iti Dios
sa nagsao maipapan iti ubing cadagiti amin nga agur-uray iti panangsubbot ti Dios
iti Jerusalem" (versiculo 38).
TI PLANO
NI HERODES A MAMAPATAY Nagsubli da Jose ken Maria idiay
Betlehem, a nangballaagan ti anghel cadacuada a panggep ni Herodes a papapatay
ni Jesus. Dagiti "masirib a tattao" a naggapu iti Daya nakitada ti bituen
a pagilasinan iti pannacayanac ni Jesus ket immayda nagrucbab Kencuana.
Idi nangngeg ni Herodes dagitoy a bambanag, isu ken casta met dagiti tattao ti
Jerusalem nariribucda. Inummong ni Herodes amin dagiti pangrunaen
a papadi ken escriba tapno ipatuldoda ti pannacayanac ni Jesus. Imbagda kencuana
a ni Jesus maiyanac idiay Betlehem. Iti uneg ti siledna, sinaludsod ni Herodes
cadagiti masirib a tattao no caano ti pinagparang ti bituen. Calpasanna, inallilawna
a binilin dagiti masirib a tattao a birukenda ti caiyanac a Mesias "tapno
innac met agdaydayaw Kencuana" (Mateo 2:8). Ngem babaen ti nadiosan
a pammallaag a natagtagainepda saanda a nagsublin ken ni Herodes. No di ket, nagawiddan
idiay naggapuanda a daga ket nagnada iti sabali a dalan (versiculo 12).
Iti dayta met laeng a tiempo nagparang ti anghel ken ni Jose iti tagtagainep.
"Bumangonca," kinunana. "Inca ipacni dagiti
agina idiay Egipto. Agyancayo sadiay aginggat ibagac a pumanawcayo. Ta sapulento
ni Herodes ti ubing tapno papapatayna" (versiculo 13). "Tinungpal
ni Jose ti Dios ket impanna ni Maria ken ni Jesus idiay Egipto inggana iti ipapatay
ni Herodes tapno matungpal ti Escritura a nagcuna: 'Inayabac ti Anacco a rummuar
idiay Egipto'" (versiculo 15; idilig iti Oseas 11:1).
Idi naammoan ni Herodes a saanen nga agsubli kencuana dagiti masirib a tattao,
nagtignay iti nacaal-alingget a panangbalesna iti mangbusor ti pannacabalinna.
Pinapapatay ni Herodes dagiti ubbing iti uneg ti Betlehem ken cabangibangna, dagiti
agtawen ti dua ken nababbaba (versiculo 16). Ni profeta Jeremias, idi nagsurat
ginasut pay la a tawen sacbayna, impadtona daytoy a didigra: "Idiay
Rama, nangngeg ti arimbangaw, nasaem a sangsangit ken dungdung-aw; dungdung-awan
ni Raquel dagiti annacna, agsangsangit ket dina cayat ti maliwliwa, ta natayda
amin a padapada" (Mateo 2:18; Jeremias 31:15).
Calpasan ti pannacatay ni Herodes nagparang ti anghel ken ni Jose iti tagtagainep
idi addada pay laeng idiay Egipto: "Bumangonca," kinuna
ti anghel. "Yawidmon dagiti agina iti daga ti Israel. Natayen dagiti
nagpanggep a mangpapatay iti ubing" (Mateo 2:20).
Idi nagsubli da Jose ken Maria, a cadduada ni Jesus, pinacdaaran manen ti Dios
ni Jose babaen ti tagtagainep a saan a mapan idiay Betlehem ken dagiti cabangibangna
a lugar, no di ket umalis idiay deppaar ti Galilea (versiculo 22). "Nagtaeng
iti ili a Nazaret. Iti casta, natungpal ti kinuna dagiti profeta, 'Maawaganto
iti Nazareno'" (versiculo 23). Ginupgop ni Lucas
ti panagubing ni Jesus: "Dimmackel ken pimmigsa ti ubing. Napnoan iti
sirib ket adda Kencuana ti parabur ti Dios" (Lucas 2:40). Intultuloy
da Jose ken Maria nga impakita ti napacumbaba, napudno a yaasidegda iti Dios.
Calpasan ti pannacaibagana idi tiempo ti Fiesta ti Ilalasat (Pascua) idiay Jerusalem
idi sangapulo ket dua ti tawen ni Jesus, saanen a naibagbaga cadagiti Ebanghelio
maipapan ken ni Jose. Ni Maria naipalawag iti namimpat a daras.
LADAWAN TI MANAMATI NGA INA Iti umuna cadagiti sumarsaruno
a pannacaibaga maipapan ken ni Maria, adda idi iti asideg nga ili ti Cana idiay
Galilea, a naca-awisan met da Jesus ken dagiti adalanna iti maysa a padaya ti
panagcallaysa. Idi naibusan iti arac dagiti agpasken, imbaga ni Maria ti nacababain
a paricut ken ni Jesus (Juan 2:3). Simmungbat ni Jesus a daytoy
a banag saanna a pacasicuran. Nupay casta, nagtignay ni Jesus iti daytoy naipasalgid
a kiddaw ni inana. Binilin ni Maria dagiti babaonen a tungpalenda ti aniaman nga
ibaga ni Jesus cadacuada. Cas sungbatna, pinagbalinna iti agarup sangagasut ket
limapulo a galon a danum iti nacalamlammuyot nga arac. Nasursuro ni Maria ti panagtalged
ken panaganus iti daytoy a milagro. Ti maicadua a nacaibagaan
maipapan ken ni Maria, isu idi cadduana da Jesus ken dagiti cacabagisna a lallaki
idiay Capernaum iti maysa a taripnong dagiti tattao (versiculo 12). Idi madama
nga agsasao ni Jesus iti dackel nga ummong dagiti tattao, idi adda nangibaga a
cayat da inana ken cacabagisna ti makisao Kencuana. Simmungbat
ni Jesus iti naindaclan a kinapudno nga espiritual: "'Siasino cadi
ti inac? Siasino cadi dagiti cacabsatco?' Ket intudo ni Jesus dagiti adalanna
sana kinuna, 'Kitaenyo! Adtoy ti inac ken dagiti cacabsatco! Ti siasinoman nga
agaramid iti pagayatan ni Amac sadi langit, isu ti cabsatco ken ti inac'"
(Mateo 12:48-50). Ti panangaramidtayo iti pagayatan ti Dios pagbalinennatayo a
paset ti familia ti Dios ken cacabsat ni Jesu Cristo. Nairanrana
nga ipakita daytoy a palawag nga adda nainayon a dadduma nga annac ni Maria calpasan
ti pannacayanac ni Jesus. Innaganan ti Marcos 6:3 dagiti uppat a cabagisna - da
Santiago, Jose, Judas ken Simon - ken adda pay cacabagisna a babbai a saan a naibaga
no manoda. Nalawag a dimmackel ni Jesus iti caamaan nga adda innem nga agcacabsat,
ti natural nga annac da Jose ken Maria. Dua cadacuada, da Santiago ken Judas (Juda),
ti nangaclon a ti inauna a cabagisda pudno nga isu ti Mesias ket saggaysada a
nangisurat iti libro a nainagan cadacuada. Ti maicatlo a nacaipalawagan
ni Maria idi agtactacder da ken ni Juan iti sacaanan ni Jesus a nailansa iti crus.
Nupay ta napalalo unay ti ut-ut ken rigat a sagsagabaen ni Jesus, napanunotna
pay laeng ti pagimbagan ni inana: "Nakita ni Jesus nga agtactacder
sadiay ni inana ken ti adalan a dinungdungngona. Kinuna ni Jesus ken ni inana,
'Babai, adtoy ti anacmo." Calpasanna, kinunana met iti adalan, "Adtoy
ti inam." Iti dayta nga oras, ti adalan inyawidna ni Maria tapno agtaeng
iti balayna" (Juan 19:26-27). Ti inauna nga anac ni Maria saanna
a pulos binarengbareng ti pagrebbenganna, cas ipakita daytoy macatignay-ricna
a pagwadan. Camaudianna, calpasan ti pannacatay, panagungar
ken yuuli ni Cristo sadi langit, makitatayo ni Maria, a cadduana dagiti dadduma
a napudno a pasurot (ni Cristo) nga agcarcararag. "Masansan a sangsangcamaysada
amin nga agcarcararag agraman ti sumagmamano a babbai ken ni Maria nga ina ni
Jesus ken dagiti lallaki a cacabsatna" (Aramid 1:14).
Naam-ammotayo ni Maria idi imbaga ti maysa nga anghel kencuana a babaen ti milagro
agsicog ken ipasngayna iti naicari a Mesias. Iti caudian a panangibaga ti Biblia
kencuana, nabati ni Maria cadagiti laglagiptayo iti napudno a cararagtayo iti
Dios, iti panagur-uraytayo ti panagsubli ti Anacna. Nupay
ta intalec ti Dios cada Jose ken Maria dagiti pagannongan ken bendision a nangiwanwan
iti panagubing ti mismo nga Anacna, ti panagcabagyan ti familia saan a nagsardeng
ditoy. Inraman ni Jesu cristo dagiti dadduma - dacayo ken siac - iti espiritual
a familiana cas cacabsatna (Mateo 12:48-50; idilig iti Hebreo 2:11). Babaen Kencuana
adu pay ti mairaman iti cari ti Dios: "Siacto ti Amayo, ket dacayto
ti annacco, cuna ti Mannacabalin-amin nga Apo" (2 Corinto 6:18).
|